Iedereen heeft de term ‘producer’ vast wel eens eerder gehoord. Maar wat is een muziekproducer nu precies? In het woordenboek staat het omschreven als:
“pro·du·cer (de; m,v; meervoud: producers)
iem. die zakelijk en technisch leiding geeft bij het maken van een film, tv-programma, geluidsopname enz.”
Kortom, een persoon die de touwtjes in handen heeft en zorgt dat een proces soepeltjes verloopt. De vraag ‘wat is een producer’ is dus eigenlijk niet specifiek genoeg. Als we de zoekterm veranderen naar ‘wat is een muziekproducent’ dan krijgen we van Wikipedia het volgende antwoord:
“In de muziekindustrie is een muziekproducent, dikwijls producer genoemd, iemand die de verantwoordelijkheid heeft voor een opnamesessie. Afhankelijk van het muziekgenre en de studio-ervaring van de artiest neemt een producer een meer of minder prominente plaats in. Tot de minimale taken van de producer behoren het indelen van de opnametijd in de studio en het nemen van eindbeslissingen.”
Een muziekproducer is dus iemand die verantwoordelijk is voor het soepel verlopen van een opname sessie. Ook houdt een producer de tijd in de gaten en is hij verantwoordelijk voor eindbeslissingen. Maar wat voor eindbeslissingen maakt hij dan precies? En hoe zit het dan met Dj’s die zelf hun eigen muziek produceren?
Het blijkt al snel dat er verschillende soorten muziekproducers bestaan die ieder hun eigen taken pakket hebben.
Wat is een producer in traditionele zin?
Traditioneel gezien begint een band met het maken van muziek. Een zanger of zangeres schrijft de tekst en bedenkt een melodie, waarop de rest van de muzikanten ieder hun eigen bijdrage leveren aan het nummer.
Pre-productie
Na verloop van tijd heeft de band enkele nummers geschreven waarna de band op zoek gaat naar een producer. De band heeft iemand nodig die aandachtig luistert naar de geschreven muziek en constructieve feedback levert op het werk. Welke nummers zijn er geschikt voor een album? Welke nummers hebben nog werk nodig? Staat het nummer in de juiste toonsoort? Is het tempo niet te snel of te langzaam? Allemaal keuzes die een muziekproducer in overleg met de band moet maken. Dit proces noem je pre-productie omdat het zich afspeelt voordat de band de studio induikt.
Getekende bands kregen vaak vanuit de platenmaatschappij een muziekproducer aangeboden. Het label investeert een flink bedrag in het produceren van een album en de producer moet ervoor zorgen dat dit budget niet wordt overschreden. De artistieke keuzes die band & producer samen maken vindt dus altijd in overleg plaats met het label.
Opname Studio
Vervolgens wordt er een opname studio geboekt inclusief studio technici. De opname technici of audio engineers beheren de studio en zorgen dat de artistieke visie van de producer vertaald wordt in een opname. Tijdens dit proces wordt er nagedacht over de klank door te spelen met microfoons, gitaarversterkers, drumkits en effect apparatuur.
Eventueel worden sessie muzikanten ingehuurd zoals achtergrond zangers en zangeressen, percussionisten, toetsenisten, blazers en iedereen die maar nodig is om de visie van de band, de producer en het label te voltooien.
Mixage
Nadat alle partijen zijn opgenomen en eventuele edits zijn gemaakt is het tijd om de lossen sporen door te sturen naar een mixing engineer. De luisteraar thuis moet namelijk een eind mix krijgen die op twee speakers kan worden beluisterd. In dit stadium worden alle instrumenten in balans gezet en worden correcties uitgevoerd met behulp van equalizers en compressors. Ook wordt er gespeeld met galm en delay om diepte aan te brengen in een mix.
Mastering
Als laatste stap gaat de eindmix naar een mastering engineer die de laatste controles uitvoert op de muziek en ervoor zorgt dat de mix klaar is voor de eindgebruiker. Een ervaren mastering engineer controleert de mix op onregelmatigheden en zorgt ervoor dat de mix luidt genoeg is voor het eindmedium zoals vinyl of cd.
De Elektronische Muziekproducer
De beschrijving van Wikipedia komt dus overeen met deze traditionele rol van een muziekproducer. Een elektronische muziekproducer of zelf-producerende singer-songwriter daarentegen doet dit hele proces in zijn of haar eentje. Alle stappen worden uitgevoerd door één persoon. Het enige wat is veranderd zijn de klanken en de technologie.
Zo kunnen we drums makkelijk uit een drumcomputer halen en halen we een piano en bas uit een software plugin. Zelfs gitaar, strijkers, blazers en elk instrument dat er ook maar bestaat, kun je tegenwoordig uit een computer halen.
Het is ook niet meer nodig om dure opname studio’s te huren, je kunt zelf makkelijk thuis zang en gitaar opnemen. Je hebt geen bergen aan apparatuur meer nodig, alles wat je nodig hebt, is inbegrepen in je DAW.
Hoewel de werkwijze en de techniek is veranderd, zijn de processen nog steeds hetzelfde. Teksten moeten nog steeds geschreven worden, melodieën bedacht, arrangement uitgewerkt en alles moet op de een of andere manier samen komen tot één geheel.
Laten we eens kijken naar alles wat er daadwerkelijk nodig is voor een succesvolle muziekproductie.
De drie hoofd bestanddelen van een song
Een muziekstuk bestaat eigenlijk uit 3 hoofd onderdelen namelijk: songwriting, productie en mixage & mastering. Deze 3 elementen kunnen door één persoon worden uitgevoerd, maar het kan ook een samenwerking zijn tussen verschillende personen. Zo kan een songwriter samenwerken met een producer, die het geheel vervolgens weer laat mixen door een mixing engineer om het te laten controleren door een mastering engineer. Hieronder volgt een kort overzicht van alle elementen die nodig zijn voor het maken van een song.
1. Songwriting
Songwriting of compositie heeft alles te maken met het schrijven van de muziek. Dit is het fundament van een nummer. Zonder catchy melodie of interessante tekst wordt een nummer al snel saai. Zelfs als je Minimal Techno maakt waar geen melodie in voorkomt, helpt het om wat meer over het songwriting proces te leren.
Welke onderdelen komen er aan bod in de songwriting fase?
Ritme
Ritme is de hartslag van een muzikale compositie. Het maakt ons aan het dansen. Ritme staat aan de basis van muziektheorie en is onmisbaar in elektronische dansmuziek.
Melodie
Een melodie is gemaakt om te zingen. Het bestaat uit opeenvolgende tonen van verschillende toonhoogte. Een melodie maakt gebruik van toonladders en intervallen.
Harmonie
Zodra je 2 of meerdere tonen met verschillende toonhoogte tegelijkertijd speelt dan heb je een harmonie. De tonen kunnen verschillende verbanden aangaan die prettig (consonant) of wrang (dissonant) klinken. Zodra je 3 verschillende tonen tegelijk afspeelt ontstaan er akkoorden. Akkoorden kunnen worden gebundeld tot akkoordprogressies wat vaak gebruikt wordt als begeleiding van een melodie.
Tekst
De tekst of Lyrics is gekoppeld aan een melodie om een verhaal te vertellen. Al eeuwen worden verhalen doorverteld en onthouden door ze te zingen. Tekst en ritme werken nauw samen, omdat elk woord een bepaald aantal lettergrepen heeft. Een tekst kan rijmen, maar dat is geen noodzaak, ook hoeft niet elke tekst een betekenis te hebben, soms gaat het puur om de klank van een woord.
Structuur
Veel muziek bestaat uit verschillende delen. Net als dat een boek bestaat uit een inleiding, middenstuk en slot heeft muziek ook een bepaalde structuur. Denk aan intro, couplet, refrein, brug, outro, enzovoort. Veel populaire muziekgenres hebben een vaste structuur wat een luisteraar houvast geeft. Songwriter en producer overleggen vaak over de structuur van een nummer. Een refrein kan nadruk krijgen door het bijvoorbeeld 2 maal zo lang te maken.
2. Productie
In de productie fase kijk je vooral naar de klank. Welke gitaarpedaaltjes gebruik je, welke synthesizer instellingen en welke microfoons gebruik je om op te nemen. Een van de belangrijkste taken van een muziekproducer is de mogelijkheid om in- en uit- te zoomen. Op een moment ben je bezig met het bewerken van de kleinste details en op een ander moment zoom je uit om naar het grote geheel te kijken zoals het concept van een liedje.
Arrangement
We weten nu dat een song bestaat uit ritme, melodie en harmonie, maar we hebben nog niets gezegd over de instrumenten die gebruikt worden. Akkoorden kunnen onder andere gespeeld worden op een piano, gitaar, orgel of synthesizer.
Een ritme kan worden gespeeld door een drummer op een akoestisch drumstel of een elektronisch drumstel. Misschien gebruik je wel helemaal geen echte drummer, maar werk je met een drumcomputer of programmeer je beats in je DAW.
Ook de melodie hoeft niet per sé gezongen te worden. Elk instrument kan een melodie spelen. Ook een basgitaar kan prima overweg met melodie. Misschien voeg je wel extra melodieën toe zoals gitaar licks, synthesizer riffs, hooks en achtergrond koortjes. Het bewerken en toevoegen van geluiden en instrumenten noem je arrangeren.
Recording
In welke ruimte neem je op en met welke microfoons? Iedere microfoon heeft een eigen klank. Ook de plaatsing van de microfoons in een ruimte kan de klank enorm beïnvloeden. Opnametechnieken zoals het dubbelen van zang of gitaarpartijen en geluidsapparatuur kunnen een geluid compleet transformeren. Veel producers hebben zelf een verzameling aan microfoons en werken vanuit een eigen studio. Anderen huren liever een studio in of werken op locatie voor een live opname.
Performance
Traditioneel gezien is het de taak van een producer om het beste uit de muzikanten naar voren te halen. Ook als je alles zelf doet, is het belang om na te denken over de klank van je stem, de dynamiek van je gitaarspel, of de beweging van de knoppen op je synthesizer. Een goede performance voegt energie en leven toe aan een opname. Performance is wat mensen raakt en waar je luisteraars bewust of onbewust op letten.
Editing
Het bewerken of editten van geluid is onmisbaar in elke moderne muziekproductie. Natuurlijk wil je altijd een zo goed mogelijke opname en performance vastleggen, maar er kan natuurlijk altijd iets fout gaan. Gelukkig kunnen we tegenwoordig eenvoudig een valse noot rechttrekken met pitch-correction zoals Autotune of Melodyne.
Ook kun je verschillende opnames combineren (compen) met elkaar om zo tot de allerbeste take te komen. En natuurlijk kun je indien nodig nog schuiven met de timing van bepaalde noten.
Sound Design
Sound design heeft alles te maken met het ontwerpen van geluid. Hoe stel je een synthesizer in? Welke gitaarpedaaltjes gebruik je? Hoe bewerk je geluiden in je DAW? Allemaal belangrijke onderdelen die ervoor zorgen dat jouw muziek opvalt tussen de rest. Mede door technologische ontwikkelingen is de klank van muziek de afgelopen decennia sterk verandert.
DAW
Een DAW of Digital Audio Workstation is het commandocentrum van een muziekproducer. Dit is het stukje software waar alles samenkomt. Een muziekproducer moet zijn DAW door en door kennen om snel resultaat te boeken. Een DAW is onmisbaar in elke muziekstudio.
Overgangen
Overgangen zijn erg belangrijk in muziek. Slimme overgangen houden luisteraars bij de les. Denk maar aan de risers en buildups die je in alle EDM-platen hoort. De stijgende tonen en opzwepende snaredrum roffels bouwen spanning op. Overgangen bestaan uit contrasten: hoog/laag, helder/dof, hard/zacht, druk/rustig etc.
3. Mix & Mastering
Tijdens de mix komen alle audio-opnames samen om het te balanceren tot een geheel. Over het algemeen zijn alle partijen geëdit en is de zang gestemd, maar het is geen zeldzaamheid dat er tijdens de mix nog het een en ander wordt aangepast.
Dynamiek
Dynamiek is het verschil tussen fluisterzacht en oorverdovend hard. Van nature heeft een opname vaak teveel dynamiek voor het uiteindelijke afspeelmedium. Muziek wordt vaak beluisterd in een lawaaiige omgeving waardoor de zachte details zouden wegvallen, tenzij je het afluistervolume flink opschroeft. Het nadeel is dat je bij de minste crash bekken omver wordt geblazen. Dit werkt uitstekend tijdens een concert, maar in het dagelijkse leven is het minder praktisch.
Tijdens de mix wordt er gebruikt gemaakt van compressors om de dynamiek in te perken, waardoor je alle woorden duidelijk kan verstaan zonder de hele tijd aan je volumeknop te hoeven draaien.
Volumebalans
Misschien wel het allerbelangrijkste aspect van een mix is dat de verhouding van alle instrumenten in balans is. Natuurlijk zijn hier geen regels voor, maar over het algemeen geldt wel dat zang op zijn minst verstaanbaar moet zijn. Ook moet de bas niet te hard staan, omdat er anders weinig ruimte overblijft voor de rest van de instrumenten.
Ruimte
Met ruimte bedoel ik daadwerkelijk de ‘fysieke’ ruimte waarin de muziek zich afspeelt. Een badkamer klinkt bijvoorbeeld heel anders dan een inloopkast. Tijdens de mix kan een ruimte zoals een kerk of een kamer worden nagebootst met effect apparatuur zoals galm en delay. Op deze manier kun je spelen met diepte. Staat de zanger in je oor te fluisteren of in de sixtijnse kapel? Door gebruik te maken van galm kun je een verschil maken tussen dichtbij en ver weg, waardoor je als het ware een ‘3D’ geluidsomgeving creëert.
Klankkleur
Met klankkleur bedoel ik dof of helder. Warm of koud. Licht of donker. Tijdens de mix wordt er gebruikgemaakt van toonregeling, ook wel equalizers genoemd. Hiermee kun je een klank meer- of minder laag, midden en hoge frequenties geven. Ook filters spelen een belangrijke rol tijdens de mix. Een laag-af filter wordt gebruikt om ongewenste lage frequenties weg te filteren en een hoog-af filter doet precies het tegenovergestelde in het hoog.
Stereobeeld
In de meeste gevallen luisteren we muziek met 2 speakers. Je kunt dus kiezen of je een geluid op de linker of rechter speaker plaatst. Het leuke is dat wanneer je een geluid op zowel de linker als de rechter speaker plaatst, het lijkt alsof het geluid uit het midden komt. Dit wordt het fantoom midden genoemd. Alsof er een virtuele, derde speaker in het midden staat. In de praktijk kun je een geluid dus overal tussen je speakers in plaatsen. Dit wordt gedaan met de zogenaamde pan-pots, ofwel panning.
Luidheid
De allerlaatste stap heeft te maken met de luidheid van een muziekstuk. Dit wordt vaak in het allerlaatste stadium, de mastering fase, ingeregeld. Een mastering engineer maakt een nummer luid genoeg voor het gebruik op bijvoorbeeld CD, Vinyl of Spotify.
Conclusie
Hopelijk heb je nu een goed beeld van wat een muziekproducer nu eigenlijk allemaal doet. Iedere muziekproducer heeft zijn eigen skills en ervaring. De ene producer werkt veel met bands en weet alles over microfoons en opnametechnieken terwijl een andere producer in de weer is met patch kabels en modulaire synthesizers. Of je nu met hardware apparatuur werkt of met niets meer dan een computer, muziekproductie blijft een enorm creatief vakgebied met oneindig veel opties. Denk je er aan om te beginnen met het produceren van je eigen muziek? Boek dan nu een gratis proefles waarin ik je 1-op-1 alles leer over het maken van je eigen muziek.
