Je hebt vast wel eens gemerkt dat wanneer je een track exporteert vanuit je DAW, het toch een stuk zachter klinkt dan andere nummers. Dat is een beetje teleurstellend. Onze oren, of eigenlijk het brein tussen onze oren in, geeft de voorkeur aan de luidere mix. Hoe maak je jouw muziek luider, zodat het kan concurreren met andere tracks?
Waarom ervaren we luider als beter?
Allereerst is het belangrijk om te realiseren dat ons gehoor niet lineair werkt. We horen lage en hogere tonen of frequenties minder goed dan frequenties in het spraakgebied (tussen de 2000Hz en 4000Hz). De gehoorcurve (fletcher-munson curve) verandert echter naarmate de geluidsdruk toeneemt. Hoe harder het geluid, des te meer lage en hoge frequenties we horen. En dat ervaren we als beter. We horen immers veel meer informatie.
Wat is luidheid?
Laten we nu eens kijken wat ‘luidheid’ nu eigenlijk precies betekent. Luidheid is een abstract begrip dat afhankelijk is van verschillende factoren. We kunnen de geluidssterkte of geluidsintensiteit meten met een dB (decibel) meter. Dit apparaat meet het verschil in geluidsdruk op een bepaald punt. Hiermee kunnen we heel eenvoudig stabiele tonen zoals een sinus meten, maar voor muziek, bestaande uit allerlei veranderende frequenties wordt het al een stuk ingewikkelder.
Een dB meter geeft altijd het gemiddelde geluidsniveau over een bepaalde tijdsperiode weer. Maar omdat we weten dat ons gehoor niet even gevoelig is voor iedere frequentie, geeft dat nog geen goed beeld van hoe luid we een geluid ervaren.
Daarom hebben ze op een dB meter filters toegepast zoals de zogenaamde dB(A) en dB(C) wegingen. De dB(A) weging filter al het laag onder de 1000Hz langzaam weg net als al het hoog boven de 10kHz. Dit komt al een stuk meer in de buurt van ons gehoor.
Piek vs RMS
Naast de gehoorcurve is het ook belangrijk om te kijken naar de duur van het geluid. Stel je voor dat je een snare sample en een aangehouden zangtoon naast elkaar zet in je DAW. Lettende op de meters in de mixer, zorg je ervoor dat beide geluiden even hard uitslaan. Toch klinkt de snare velen malen zachter dan de stem.
Dit komt omdat de meters in je DAW zogenaamde ‘piek-meters’ zijn. Ze geven het maximale geluidssignaal weer. Ze houden geen rekening met de duur van de klank en omdat de zangstem veel langer doorklinkt ervaren we dit als luider.
Naast piekmeters bestaan er ook RMS (Root-Mean Square) meters die het gemiddelde over een bepaalde periode weergeven. Deze meter houdt dus wel rekening met de tijd wat al een duidelijker beeld geeft.
De luidheidsoorlog
Omdat we luider als beter ervaren hielden platenmaatschappijen een soort van wedstrijd. Keer op keer probeerden labels hun muziek steeds luider te maken. Er bestond een ware ‘luidheidsoorlog’. Het probleem is alleen dat je op een bepaald punt tegen een plafond aanloopt. Een digitaal geluidsbestand kan nu eenmaal niet harder dan 0dBFS (dB Full Scale).
Ook analoge geluidsdragers zoals bandrecorders, cassette en vinyl hebben een bepaalde grens. Zodra die grens wordt overschreden begint het geluid enorm te vervormen wat de geluidskwaliteit niet ten goede komt.
De EBU (European Broadcasting Union) kwam met een oplossing. Ze hebben een standaard bedacht genaamd EBU R-128. De luidheidsoorlog was namelijk niet alleen een probleem bij muziek, maar ook op radio en televisie. Het werd tijd om afspraken te maken en grenzen te stellen.
LUFS Meter
Door proefpersonen te onderzoeken werd een nieuwe meter eenheid ontwikkeld genaamd LUFS (Loudness Units relative to Full Scale). Veel DAW’s zoals Cubase en Logic hebben deze Luidheids Meter ingebouwd, maar plugin fabrikanten zoals Waves en Youlean hebben eigen varianten ontwikkeld.
De LUFS waarde kan worden weergegeven over verschillende tijdspanne zoals Momentary (400ms), Short-Term (3 seconden) en Integrated (over de hele duur van het nummer). De Integrated waarde is waar streamingsdiensten en social media platformen naar kijken.
Luidheids Normalizatie bij Streamingsdiensten
Er is veel onderzoek gedaan door onderzoekers van de AES (Audio Engineering Society) wat betreft de vraag wat nu de ideale luidheid zou zijn voor muziek. Resultaten van deze onderzoeken zijn voorgelegd aan streamingdiensten zoals Spotify en socialmediakanalen zoals YouTube. Zowel Spotify en YouTube hebben daarbij de keuze gemaakt om alle muziek te normaliseren op -14 LUFS.
Dat betekent dat wanneer je een nummer op Spotify zet, het zachter wordt gezet zodra de LUFS meter boven de -14 LUFS uitkomt. Waar een pop nummer eerder misschien wel een luidheid had van -8 LUFS, wordt ditzelfde nummer nu dus 6 dB zachter gezet.
Het voordeel is dat muziek nu dus veel dynamischer gemixt en gemasterd kan worden. Als je een nummer gemixt op -14 LUFS naast een nummer zet van -8 LUFS, waarbij de luidste track zachter wordt gezet, dan zal het zachtere nummer van -14 LUFS toch luider klinken vanwege de grotere dynamische verschillen.
Daarnaast is er bij het popnummer op -8 LUFS veel compressie en limiting geburikt om het nummer zo luid mogelijk te maken, waarbij de punch en transparantie deels verloren is gegaan. Onnodig dus, omdat het toch zachter wordt gezet.
Wat als mijn muziek zachter is dan -14 LUFS?
Het nadeel van Spotify is dat muziek die zachter is dan -14 LUFS, harder wordt gemaakt door een toename in gain en piek-limiting. Dit is een proces wat volledig achter de schermen wordt uitgevoerd en waar wij als muziekmakers geen controle over hebben.
Spotify geeft een marge aan van +/- 1dB dus ik zou er wel voor zorgen dat je muziek tussen de
-15 LUFS en -13 LUFS inzit. Spotify is overigens het enige platform wat limiting toepast. YouTube, Tidal en Apple Music maken geen gebruik van limiting, waardoor deze platformen beter geschikt zijn voor dynamische muziek. Apple Music normaliseert tegenwoordig zelfs op -16 LUFS.
Dus hoe maak ik mijn muziek luider?
Mocht je muziek alsnog zachter zijn dan -14 LUFS, hoe maak je jouw muziek dan luider? Zoals je eerder al hebt gezien ervaren we een lange toon als luider dan een korte piek. Omdat we nog steeds gebonden zijn aan het absolute piek niveau van 0 dBFS, moeten we dus een limiter gebruiken om de pieken zachter te zetten. Op deze manier kunnen we de luidheid verhogen.
Het nadeel is echter dat de pieken nu juist zorgen voor veel punch en wanneer je alle pieken weghaalt, verliest het nummer dus kracht.
Een andere manier om een nummer luider te maken is door te kijken naar het frequentiespectrum. Lage frequenties bevatten meer energie en nemen veel meer ruimte in dan hoge frequenties. Als een nummer teveel laag bevat dan zit je al snel tegen het plafond van 0dBFS aan.
Zorg er dus voor dat je muziek niet teveel laag bevat. Vergelijk je mix eens met andere nummers en check hoe het laag van jouw track zich verhoudt tot de rest. Tools zoals Reference van Mastering The Mix en Izotope’s Tonal Balance Control zijn handige hulpmiddelen om de hoeveelheid laag te checken.
Soms heeft een nummer niet teveel laag, maar is het laag gewoon té dynamisch. Er zit een te groot verschil tussen de verschillende noten van een baspartij. In dat geval kan een multiband compressor helpen om alleen het laag wat in te perken.
Ook parallelle compressie kan helpen om de zachtere delen van een geluid harder te maken zonder dat je daarbij gelijk de punch verliest. Dit werkt over het algemeen het beste bij zang, en akoestische instrumenten, maar het kan ook goed werken op drumpartijen.
Als laatste kun je de dynamiek op een natuurlijke manier verkleinen met gebruik van volume automation. De Integrated LUFS waarde kijkt naar het hele nummer. Het kan zijn dat je toevallig een hele zachte intro of break hebt die het gemiddelde omlaag haalt. Door de intro of break met wat volume automatisering op de master gewoon wat harder te zetten kun je de luidheid dus omhoogbrengen.
True Peak
Belangrijk om te weten is dat veel streamingdiensten audiobestanden achter de schermen omzetten naar een MP3 of AAC bestand. Deze conversieslag kan bijwerkingen opleveren wanneer je pieken te dicht in de buurt komen van 0 dBFS. Spotify en veel andere streamingdiensten raden daarom aan om je limiter in te stellen op -1 dBFS. Deze marge van 1 dB voorkomt bijwerkingen.
Zorg er wel voor dat je een true-peak limiter gebruikt. Deze limiter houdt rekening met zogenaamde inter-sample peaks. Bij het omzetten van Digitaal naar Analoog, wat uiteindelijk moet gebeuren om je muziek op speakers of koptelefoon te beluisteren, kunnen afrondingsfouten voorkomen. Een true-peak limiter maakt gebruik van oversampling om dit soort fouten te voorkomen.
Een betere mix betekent een betere master
De belangrijkste manier om een luidere master te maken is door zo veel mogelijk ruimte te maken in de mix. Door overal laag weg te halen waar het niet nodig is, en door compressie te gebruiken op té dynamische instrumenten.
Als mastering engineer geef ik regelmatig tips om een mix te verbeteren. De meeste problemen zijn vaak veel makkelijker op te lossen in de mix, dan tijdens het masteren. Mocht je de mastering nu toch liever uit handen geven dan help ik je graag verder!
Voor vragen mag je altijd mailen of schrijf je in voor mijn nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alles rondom muziekproductie!
