Een van de meest gestelde vragen die ik krijg is ‘wat doet een compressor?’ en ‘hoe werkt een compressor?’. Met dit artikel en de bovenstaande YouTube video laat ik je zien hoe een compressor werkt en hoe je deze op een makkelijke manier instelt.
Wat is een compressor?
In muziekproductie gebruik je compressie om de dynamiek van een geluid te verkleinen. De dynamiek is het verschil tussen hard en zacht. Binnen de popmuziek vechten tientallen geluiden en instrumenten om de aandacht. Sommige van die instrumenten hebben een enorm, dynamisch bereik, zoals een drumstel of zangpartij. Om ieder instrument hoorbaar te maken in de mix, moeten we het dynamisch bereik inperken zodat er geen details verloren gaan.
Ook werkt een compressor goed om pieken op te vangen, zo kunnen harde snaredrum slagen automatisch zachter worden gezet, net als een enthousiaste uithaal van een zanger. Daarbij komen we bij de eerste instelling genaamd de threshold. Dit is een grenswaarde. Alles boven deze grenswaarde wordt zachter gezet.
Ratio
Hoeveel zachter de compressor het geluid maakt bepaal je met de ratio. De ratio is een verhouding waarmee je de hoeveelheid verzwakking of gain reductie instelt wanneer het signaal de threshold overschrijdt.
Een Ratio van 2:1 betekend dat wanneer het signaal 2dB boven de threshold uitkomt, dan wordt het uitgangsvolume 1dB zachter gezet. Het is dus een verzwakking van 2 staat tot 1. Een signaal van 4dB zal dan dus met 2dB worden verzwakt.
Hoe hoger de ratio, des te meer verzwakking dit oplevert. Met een ratio van 10:1 moet je de threshold met 10dB overschrijden om het uitgangsvolume 1dB te laten stijgen. Een limiter heeft zo’n hoge ratio, dat we dit als oneindig kunnen beschouwen. Dat betekent dat geen enkel signaal dat boven de threshold uitkomt, wordt doorgelaten.
Make Up Gain
Omdat een compressor de pieken zachter zet, wordt het totale volume ook zachter. Daarom heeft iedere compressor een make up gain knop om het uitgangsvolume te herstellen. Sommige compressors hebben een automatic make up gain, waardoor het uitgangsvolume automatisch wordt gecorrigeerd.
Belangrijk om te realiseren is dat wij als mensen een geluid met veel pieken zoals drums als zachter beschouwen dan een constant geluid zoals een harde schreeuw, ook al geven de meters in je DAW aan dat deze twee signalen even hard staan. Daarom is het handig om een compressor altijd even in bypass te zetten om zo het signaal op het gehoor te vergelijken en het uitgangsvolume te ‘matchen’ met het ingangsvolume.
Attack & Release
Naast de threshold en ratio vindt je op een compressor nog twee andere belangrijke knoppen: de attack en release. De knoppen hebben invloed op de timing van de compressor. Een compressor heeft een detector schakeling wat het ingangssignaal analyseert. Dit noem je de sidechain.
Met de attack knop bepaal je de reactiesnelheid van de compressor, ofwel hoe lang het duurt voordat de compressor begint met verzwakken, nadat de threshold is overschreden.
De release tijd is de tijd waarin de compressor terugkeert naar het oude volume, nadat het signaal zakt onder de threshold.
Als je compressie gebruikt op een snaredrum met een korte attacktijd van 1 milliseconde, dan reageert de compressor op iedere aanslag.
Als je de attacktijd vertraagd naar bijvoorbeeld 250ms, dan duurt de attacktijd langer dan de piek van de snaredrum zelf, welke misschien maar 50ms is. In dit geval reageert de compressor dus te traag waardoor er bijna geen verzwakking optreedt.
Transient versus uitklank
De initiele piek van een geluid noem je de transient, terwijl het geluid wat hierop volgt vaak de sustain of tail wordt genoemd. Door de attacktijd te veranderen kun je bepalen hoeveel van de transient, onaangetast wordt doorgelaten.
Lage tonen zoals bij een basgitaar of basdrum, hebben transienten tussen de 30ms en 50ms. Met een attacktijd van 1ms, verzwak je dus zowel de transient als de uitklank.
Als je echter de attacktijd langer maakt, dan wordt de transient op zijn oorspronkelijke volume doorgelaten, terwijl de uitklank wordt verzwakt. Hoelang de uitklank wordt verzwakt bepaal je met de release. Je kunt met de attack en release dus de verhouding tussen transient en uitklank manipuleren. Je kunt dus de transient benadrukken en de uitklank verzwakken om een geluid meer ‘punch’ te geven.
Soms wil je echter wél de transient verzwakken en juist de uitklank benadrukken. In dit geval gebruik je dus een korte attack, maar ook een korte release. De compressor verzwakt de transient en keert dan snel weer terug naar het oude niveau zodat de sustain niet verzwakt.
Een voorbeeld is om meer het geluid van de ruimte uit een drum opname te halen omdat de galm zich vooral in de uitklank van het geluid bevindt. Door de transienten te verzwakken benadruk je de uitklank.
Wanneer gebruik je compressie?
Het is belangrijk om niet standaard op iedere track een compressor te zetten. Vraag je eerst af: ‘heeft dit geluid compressie nodig?’. Als geen duidelijk antwoord hebt op deze vraag dan kun je de compressor beter weglaten.
Dynamiek is wat een nummer leven geeft. Als je teveel compressie gebruikt dan verliest het hele nummer impact. Teveel compressie maakt een nummer erg vermoeiend om naar te luisteren, omdat alles even luid klinkt.
Een statische sinus sub bas heeft bijvoorbeeld geen compressie nodig, omdat iedere noot toch al even hard klinkt. Over het algemeen kun je een klank beter beïnvloeden door met de ADSR curven van je synth of sampler te spelen dan er gelijk een compressor op te gooien.
Veel samples zijn ook al voorzien van compressie. Ze zijn al op zo’n manier bewerkt dat je ze direct kunt gebruiken in een productie zonder er al te veel voor te hoeven doen. Het is veel relevanter om compressie te gebruiken op akoestische instrumenten vanwege het veel grotere dynamische bereik.
Twee compressors achter elkaar
Op zang gebruik ik altijd compressie om ervoor te zorgen dat ieder woord duidelijk overkomt. In veel gevallen gebruik ik zelfs twee compressors achter elkaar. Een compressor heeft dan een snelle attack en release tijd om de pieken op te vangen, terwijl de andere juist een trage attack en release heeft om het signaal een beetje uit te middelen.
Het is belangrijk om de compressie subtiel te gebruiken. Ik gebruik bijna nooit meer dan 6dB aan gain reductie.
Parallelle compressie
Je hoeft een compressor niet altijd op een insert direct op een kanaal te gebruiken. Je kunt een compressor ook op een aux of return track zetten. Sommige compressors hebben zelfs een mix knop, waarmee je net als bij een galm of delay de dry/wet balans kunt aanpassen.
Hiermee kun je extremere compressie waardes instellen welke je vervolgens subtiel inmengt met het droge signaal. Dit noem je parallelle compressie wat veel gebruikt wordt op drums en bas, om de geluiden meer definitie te geven zonder het dynamisch bereik gelijk te vernietigen.
Parallelle compressie heet traditioneel gezien New-York Compressie, omdat deze techniek daar in studio’s voor het eerst veel werd toegepast. Naast compressie voegden ze ook wel eens een EQ toe ná de compressor om te compenseren voor het verloren laag, of hoog na hevige compressie.
Sidechain Compressie
Ik heb hierboven al uitgelegd dat een compressor zowel een audio signaalpad heeft als een sidechain. Iedere compressor heeft een interne sidechain schema die voor een groot deel de curve en daarmee de klank van de compressor bepaalt.
Met sommige compressors kun je een extern signaal naar dit sidechain pad sturen. Zo kun je een kopie van het oorspronkelijke signaal met een high-pass filter bewerken zodat de compressor niet reageert op lage frequenties. Zonder filter reageert een compressor namelijk vooral op de lage frequenties omdat deze over het algemeen meer energie bevatten.
Binnen de dance muziek wordt echter een apart trucje gebruikt waarbij niet een kopie van het oorspronkelijke signaal wordt gebruikt, maar een heel ander signaal. Zo kun je bijvoorbeeld het volume van een bas manipuleren met een kick.
Om dit te doen gebruik je een compressor op het bas kanaal. Vervolgens verstuur je het signaal van de kick naar de sidechain ingang van deze compressor. De threshold reageert nu dus niet op de noten van de bas, maar op de noten van de kick. Zo kun je eenvoudig ruimte maken in een mix door de bas weg te drukken als de kick speelt.
Zo stel je een compressor in
Hierbij nog even een korte samenvatting om een compressor eenvoudig in te stellen.
- Begin met een ratio van 8:1
- Stel de threshold in zodat de gain reductie meter uitslaat op de pieken.
- Stel nu de attack tijd in. Niet té snel want dan krijg je vervorming, ook niet te langzaam, dan gebeurt er niet zo veel. Meestal gebruik ik een attack tussen de 5ms en 50ms
- Stel de release tijd in. Té snel, en je krijgt vervorming, te langzaam en je bent continue aan het verzwakken. 100ms werkt vaak goed.
- Verlaag nu de ratio naar een gemiddeld niveau 4:1 of lager.
- Pas eventueel de threshold nog iets aan.
- Verhoog het uitgangsvolume en bypass de compressor om het volumeverschil te compenseren.
Wil je meer punch? Kies dan een tragere attack. Wil je meer sustain? Verkort dan de attack tijd.
Ik stel meestal de release tijd op zo’n manier in dat het volume weer volledig terugkeert naar het oude niveau nét voordat de volgende transient binnenkomt. Als je de release té kort insteld kan je last krijgen van een ‘pompend’ effect wat onnatuurlijk klinkt.
Dat is alles!
Nou, zo moeilijk is dat nu ook weer niet, toch? Natuurlijk is de theorie een ding, maar in de praktijk kost het echter vaak wel een paar maanden tijd voordat je compressie echt volledig doorhebt. Compressie kan vrij subtiel zijn, en je oren moet nog wennen aan dit fenomeen. Maar het wordt vanzelf duidelijk.
Wil je meer leren over mixage, check dan het boek van Wessel Oltheten: Mixen met Impact. En wil je meer leren over muziekproductie? Hou dan deze site in de gaten of kom langs voor een gratis proefles in Amsterdam.
